Một cậu bé đi học về mang trên tay bài kiểm tra được điểm tốt khoe với cha mình, mong được nhận thưởng. Từ đằng xa cậu bé đã kêu to: "Ba ơi, con thi được giải nhì học sinh giỏi toán cấp quận nè. Cả trường con chỉ có con với một bạn nữa thôi đó ba."
Người cha xem qua và rất hài lòng về thành tích chăm ngoan của con, ông hỏi: "Vậy con muốn ba thưởng gì cho con nè con trai?"
Cậu bé nhanh nhảu: "Dạ, ba cho con ăn kem ba nhé!"
Nắm lấy tay cậu bé, người cha thân mật: "Được rồi, vậy thì cha con mình đi ngay thôi nào con yêu."
Cậu bé ngồi ăn say sưa thỏa thích, ăn hết một ly cậu xin thêm: "Ba cho con ăn thêm ly nữa ba nhé!"
Người cha chìu chuộng con: "Được rồi, nhưng chỉ một ly nữa thôi con nhé. Ăn nhiều lạnh bụng đấy con ạ. Nếu con học giỏi thì sẽ được ăn kem nhiều lần nữa."
Hai cha con họ tính tiền xong, đang bước ra cửa đi về, thì bỗng nghe từ đằng kia, người chủ tiệm kem quát một cậu bé bán báo đứng trong quán: "Thằng kia, ai cho phép mày vào đây bán hả? Lại còn xin kem của khách, mày biến ra khỏi chỗ này mau, cho tao làm ăn không thì bảo."
Cậu bé bán báo thanh minh: "Cháu không xin, là bà ấy cho cháu mà."
Người chủ tiệm gắt gỏng: "Mày đi ra nhanh, không được bén mãng vào đây lần nữa, tao mà bắt gặp thì đừng có trách."
Hai cha con nãy giờ đã chứng kiến hết sự tình, người cha rất tỏ ra thông cảm hoàn cảnh cậu bé bán báo, nên ông cứ trố mắt nhìn mãi. Còn cậu bé con ông thì lại hối: "Thôi về mau ba ơi, có gì mà ba cứ nhìn mãi vậy?"
Thế nhưng người cha vẫn im lặng, hồi ức của ông hiện về cách đây mấy chục năm trước. Ông cũng là đứa trẻ bán báo, nhờ trời thương nên gắng tranh thủ học và thành đạt có mái ấm gia đình như hôm nay. Nhìn cậu bé bán báo mưu sinh, tự lo cho mình cuộc sống, khiến lòng ông trào tuôn cảm xúc.
Do vội vả vì sợ người chủ tiệm, nên cậu bé bán báo hấp tấp chạy ra cửa, ai đó vô tình quẳng vỏ chuối dưới nền nhà, khiến cậu bất cẩn giẫm phải nên té lăn cù. Que kem văng tung toé, mớ báo thì vãi khắp. Cậu con trai đứng nhìn cười thỏa thích. Nét mặt người cha bỗng nhiên nghiêm nghị: "Con thấy thế là vui sao mà cười giữ vậy?" Nói rồi người cha đi đến chỗ cậu bé, nhặt từng tờ báo gom lại.
Cậu bé nhìn người khách lạ với lòng biết ơn: "Dạ, cháu cám ơn chú ạ."
Ông móc từ trong ví của mình tờ mười ngàn: "Đây chú cho cháu này."
Thế nhưng cậu bé từ chối: "Dạ, cháu cám ơn chú, nhưng cháu không phải ăn mày."
Người cha quá ngạc nhiên: "Chú có bảo cháu là ăn mày đâu, cầm lấy mà mua que kem khác."
Cậu bé lắc đầu liên tục: "Dạ cháu vào bán báo được bà kia cho que kem, cháu mang ra cho lại bà bán bánh ngoài kia, chứ cháu không xin. Mẹ cháu dặn: "Mình nghèo chứ mình không hèn con nhé!" Rồi cậu lại vội vả bước đi với lời rao: "Báo đây, báo mới đây."
Khi cậu bé bán báo đi khuất, người cha quay lại với con trai mình: "Con thấy không, bằng tuổi con mà cậu bé kia lại đi bán báo tự lực kiếm sống, với một nghị lực phi thường như vậy. Thế mà con lại cười nhạo cậu ấy."
Cậu bé chợt hiểu ra vấn đề nên ấp úng: "Con… con… biết lỗi rồi ba ơi."
Người cha dạy thêm: "Con học giỏi, con may mắn có đầy đủ vật chất, nhưng con không được phép coi thường người khác. Cậu ấy nghèo nhưng rất tự trọng, luôn nhớ lời mẹ dặn: "Nghèo nhưng không hèn." Thế mà con lại… Ông ngừng ngay đó.
Cậu bé một lần nữa hối hận: "Con hiểu rồi, con đã sai, xin ba tha lỗi cho con!"
Người cha xem qua và rất hài lòng về thành tích chăm ngoan của con, ông hỏi: "Vậy con muốn ba thưởng gì cho con nè con trai?"
Cậu bé nhanh nhảu: "Dạ, ba cho con ăn kem ba nhé!"
Nắm lấy tay cậu bé, người cha thân mật: "Được rồi, vậy thì cha con mình đi ngay thôi nào con yêu."
Cậu bé ngồi ăn say sưa thỏa thích, ăn hết một ly cậu xin thêm: "Ba cho con ăn thêm ly nữa ba nhé!"
Người cha chìu chuộng con: "Được rồi, nhưng chỉ một ly nữa thôi con nhé. Ăn nhiều lạnh bụng đấy con ạ. Nếu con học giỏi thì sẽ được ăn kem nhiều lần nữa."
Hai cha con họ tính tiền xong, đang bước ra cửa đi về, thì bỗng nghe từ đằng kia, người chủ tiệm kem quát một cậu bé bán báo đứng trong quán: "Thằng kia, ai cho phép mày vào đây bán hả? Lại còn xin kem của khách, mày biến ra khỏi chỗ này mau, cho tao làm ăn không thì bảo."
Cậu bé bán báo thanh minh: "Cháu không xin, là bà ấy cho cháu mà."
Người chủ tiệm gắt gỏng: "Mày đi ra nhanh, không được bén mãng vào đây lần nữa, tao mà bắt gặp thì đừng có trách."
Hai cha con nãy giờ đã chứng kiến hết sự tình, người cha rất tỏ ra thông cảm hoàn cảnh cậu bé bán báo, nên ông cứ trố mắt nhìn mãi. Còn cậu bé con ông thì lại hối: "Thôi về mau ba ơi, có gì mà ba cứ nhìn mãi vậy?"
Thế nhưng người cha vẫn im lặng, hồi ức của ông hiện về cách đây mấy chục năm trước. Ông cũng là đứa trẻ bán báo, nhờ trời thương nên gắng tranh thủ học và thành đạt có mái ấm gia đình như hôm nay. Nhìn cậu bé bán báo mưu sinh, tự lo cho mình cuộc sống, khiến lòng ông trào tuôn cảm xúc.
Do vội vả vì sợ người chủ tiệm, nên cậu bé bán báo hấp tấp chạy ra cửa, ai đó vô tình quẳng vỏ chuối dưới nền nhà, khiến cậu bất cẩn giẫm phải nên té lăn cù. Que kem văng tung toé, mớ báo thì vãi khắp. Cậu con trai đứng nhìn cười thỏa thích. Nét mặt người cha bỗng nhiên nghiêm nghị: "Con thấy thế là vui sao mà cười giữ vậy?" Nói rồi người cha đi đến chỗ cậu bé, nhặt từng tờ báo gom lại.
Cậu bé nhìn người khách lạ với lòng biết ơn: "Dạ, cháu cám ơn chú ạ."
Ông móc từ trong ví của mình tờ mười ngàn: "Đây chú cho cháu này."
Thế nhưng cậu bé từ chối: "Dạ, cháu cám ơn chú, nhưng cháu không phải ăn mày."
Người cha quá ngạc nhiên: "Chú có bảo cháu là ăn mày đâu, cầm lấy mà mua que kem khác."
Cậu bé lắc đầu liên tục: "Dạ cháu vào bán báo được bà kia cho que kem, cháu mang ra cho lại bà bán bánh ngoài kia, chứ cháu không xin. Mẹ cháu dặn: "Mình nghèo chứ mình không hèn con nhé!" Rồi cậu lại vội vả bước đi với lời rao: "Báo đây, báo mới đây."
Khi cậu bé bán báo đi khuất, người cha quay lại với con trai mình: "Con thấy không, bằng tuổi con mà cậu bé kia lại đi bán báo tự lực kiếm sống, với một nghị lực phi thường như vậy. Thế mà con lại cười nhạo cậu ấy."
Cậu bé chợt hiểu ra vấn đề nên ấp úng: "Con… con… biết lỗi rồi ba ơi."
Người cha dạy thêm: "Con học giỏi, con may mắn có đầy đủ vật chất, nhưng con không được phép coi thường người khác. Cậu ấy nghèo nhưng rất tự trọng, luôn nhớ lời mẹ dặn: "Nghèo nhưng không hèn." Thế mà con lại… Ông ngừng ngay đó.
Cậu bé một lần nữa hối hận: "Con hiểu rồi, con đã sai, xin ba tha lỗi cho con!"
Mọi thứ ở đời đều có thể là bài học trong cuộc sống của chúng ta. Giá trị nhân cách được tôn vinh khi một người biết học hỏi, biết cảm thông, biết phấn đấu… chính vì thế hạnh phúc hay khổ đau mang lại cho bản thân mình và người khác đều còn tuỳ thuộc vào ý nghĩ và hành động của bạn.
ĐĐ Tàng Long (Tp HCM)
